atrakcje przyrodnicze i geologiczne

8 maja 202313 lipca 2023

Kopalnia niklu i zielonego złota w Szklarach

Fryderyk II Wielki w 1742r na mocy podpisanego preliminarium pokojowego, w którym Prusy uzyskały Śląsk i hrabstwo kłodzkie, przejął nowe ziemie i natychmiast dokonał inwentaryzacji złóż mineralnych. Wkrótce okazało się, że tereny nieopodal Ząbkowic Śląskich są zasobne w szczególny minerał rzadko występujący, a niezwykle dekoracyjny – Chryzoplaz. Minerał soczyście zielono prześwitujący światło, którego nazwa, z jęz. greckiego to połączenie słów chrysos – złoto i prasinos – zielonkawy. Król pruski osobiście zaangażował się w promocję wyrobów z własnego złoża. Słynna jest królewska tabakiera z z najcenniejszej odmiany Chryzoplazu tzw. Zelonego jabłuszka. Tabakiera zdobiona dodatkowo diamentami, złotem i Karneolem (płatki kwiatów na wieczku i wykonane z Karneolu również ze Szklar).

Jednak większa część historii kopalni, to złoża niklu odkryte ok. 1900r. W masywie Szklar stwierdził je w latach osiemdziesiątych XIX w. Adolf Reitsch, inżynier górnik z Ząbkowic Śląskich. Dlaczego nikiel? Trwająca rewolucja technologiczna, tworzone nowe projekty, również zbrojeniowe otwierały rozwiązania doskonalące między innymi broń. U progu I wojny światowej nikiel, zatrzymujący korozję w stopie ze stalą, na rynku zbrojeniowym był nader pożądanym minerałem. Główny szyb a w następnych latach osada górnicza uzyskała połączenie kolejowe. Sztolnię Robert otwarto oficjalnie w 1914 r. Eksploatacja rud w Szklarach osiągnęła produkcje na poziomie ok 350 ton czystego metalu rocznie. W późniejszym czasie zaczęto także wydobywać magnetyt i kamienie półszlachetne. Wraz ze wzrostem eskalacji i napięć wojennych, wzrastało zapotrzebowanie na nikiel. Tak zakład został wzbogacony o miejscową hutę, a właściciele mogli maksymalizować swoje zyski.

Po roku 1945, kiedy Szklary zostały objęte administracją polską, a kopalnia siłą rozpędu domykała swój żywot. Jednak Państwo sowieckie i rozpętana przez nie w 1947r. zimna wojna na nowo wytworzyła popyt na ten niezwykle ważny podczas działań wojennych minerał. W Szklarach zaczęto wydobywać nikiel, ale już na masową skalę. Nie drążono jak wcześniej chodników, a tylko metodą odkrywkową wybierano ważny metal, niszcząc inne minerały, gdyż całość urobku, bez sortowania trafiało do przetopu w miejscowej hucie. W ten sposób zniszczono rozległe poniemieckie wcześniejsze chodniki, które wg dostępnych map miały 5 poziomów i były położone na głębokości do 120 m w głąb górotworu. Główny Szyb kopalni został zachowany ze względów obronnościowych – urządzono w nim schron przeciwatomowy, który jako jeden z nielicznych przetrwał do czasów dzisiejszych.

Obecnie w Szklarach funkcjonuje Podziemna Trasa Edukacyjna, która w 2018 roku, ze względu na wyjątkowe walory geologiczno – przyrodnicze otrzymała status Rezerwatu Geologicznego, prawem chronionego, o przeznaczeniu turystyczno – edukacyjnym. Miejsce to jest udostępniane jednostkom edukacyjnym w zakresie geologii i ochrony środowiska, ale również turystom, którzy zabłądzili w te strony.

Zakres występowania to ok 81 minerałów na małej powierzchni, w jednym miejscu, a niektóre z nich jak Chryzoplaz, to niespotykane na skalę światową pokłady cennego surowca, który w tej najcenniejszej postaci występuje jeszcze tylko w sześciu miejscach na świecie.

Zwiedzanie z latarkami, temperatura ok. 8 st C. więc trzeba się ubrać, płatność gotówką lub Blikiem (przelew na telefon).

więcej na https://kopalniaszklary.pl/

25 km od Apartamenty Folwark Boguszyn

wejście do głównego szybu Roberta – założyciela kopalni

4 maja 202312 lipca 2023

NATURA 2000: Góry Bardzkie, Złote, Sowie, Sztolnie kopalniane w Złotym stoku oraz Przełom Nysy Kłodzkiej.

W okolicy Boguszyna zostało wytyczonych wiele obszarów specjalnych w celu ochrony występujących tam siedlisk zespołów roślinnych jak i ważnych gatunków zwierząt.

Najbliższy, specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Góry Bardzkie to obszar o powierzchni 3 379,67 ha i j est to obszar kluczowy dla zachowania podtypu jaworzyn miesiącznicowych. Są to lasy wilgotne położone w terenach górskich, rosnące na stromych stokach z przewagą jawora, z domieszką buka, jodły, jesionu. Szczególnie charakterystyczne dla tego typu lasu jest obfite występowanie miesiącznicy trwałej, która często tworzy niemal jednogatunkowe, rozległe powierzchnie. Występują tu 4 kolonie rozrodcze nietoperza nocka dużego – łącznie około 80-100 osobników, oraz kolonie mopka i nocka Bechsteina (dane z 2009 r). Podłoże skalne bardzo zróżnicowane, tworzą je skały tzw. formacji bardzkiej. Obszary o innej formie ochrony w zasięgu obszaru to rezerwaty przyrody Cisowa Góra (18,56 ha) oraz Cisy ( 20,86 ha).

W niedalekiej bliskości znajduje się również Natura 2000 Przełom Nysy Kłodzkiej koło Morzyszowa, ostoja o powierzchni 330.7 ha w Górach Bardzkich. Na odcinku tym znajdują się dwa głęboko wcięte zakola rzeki, na których można zaobserwować typowe przykłady stromych brzegów po stronie zewnętrznej i łagodne zbocza po ich stronie wewnętrznej. Przełom Nysy Kłodzkiej jest tzw. przełomem ascendentnym, co oznacza, że Nysa Kłodzka jest starsza, niż Góry Bardzkie, a przełom powstał podczas powolnego wypiętrzania się gór i stopniowego zagłębiania się w nie rzeki. Gdy na drodze rzeki zaczęły się piętrzyć się góry, a rzeka starsza od gór musiała utorować sobie drogę. Aby przełom mógł powstać wypiętrzanie musiało być na tyle wolne, żeby rzeka zdążyła się wcinać w podłoże długotrwałą erozją. Rzeka musiała zwolnić przed piętrzącym się górotworem i była zmuszona tworzyć zakola. Głęboki wąwóz rzeki Nysy Kłodzkiej, pomiędzy Młynowem a Opolnicą przecina malowniczym przełomem Góry Bardzkie. Zbocza wąwozu pokryte są gęstymi, naturalnymi lasami, wśród których najcenniejsze przyrodniczo są dobrze zachowane klonowo-lipowe lasy zboczowe oraz ciepłolubne grądy – lasy wielogatunkowe i wielowarstwowe, bardzo żyzne i chętnie przekształcane pod uprawy rolne. Grąd środkowoeuropejski, występuje głównie na terenach podgórskich i górskich Sudetów do wysokości około 500 m n.p.m. Jest to jedyny zespół grądów notowany na terenie Dolnego Śląska. Oprócz typowych gatunków drzew (grab, dąb, lipa) występuje także klon pospolity i buk pospolity. W podszycie wyróżnia się obecność jarzębu brekinii, klonu polnego i róży polnej. Do gatunków charakterystycznych należy jaskier różnolistny, przytulia leśna, świerząbek gajowy i turzyca cienista.

6 km od Apartamenty Folwark Boguszyn

Pozostałe ostoje na https://bardo.wroclaw.lasy.gov.pl/obszary-natura-2000#.ZFQFcknP200

oraz http://www.ine.eko.org.pl/index_areas.php

25 kwietnia 202323 sierpnia 2023

Grzyby z piaskowca – niesamowite formacje skalne

Skalne Grzyby to środkowy poziom piaskowcowych gór płytowych, które z płytkiego morza, w trakcie wielu milionów lat zostały wydźwignięte na wysokość kilkuset metrów. Równocześnie ze wznoszeniem następowało ich niszczenie. Postępująca erozja, destrukcja, którą powodowały: woda, wiatr, słońce, siła grawitacji i działalność organizmów, cały czas niszczyła powierzchnię skał. Góry Stołowe, w których obrębie występują Skalne Grzyby nie są jednolite. Występuje tu wiele odmian piaskowca różniących się składem i strukturą. Jedne warstwy są jednolite, spójne i masywne, a inne wręcz przeciwnie. Warstwy mogą być oddalone od siebie o kilka centymetrów. Ta naturalna i regularna sieć spękań nazywana jest ciosem, który pod wpływem warunków atmosferycznych, rozpadu mechanicznego i chemicznego może być przyczyną powstawania form skalnych o dużych „kapeluszach” i wąskich „nogach”, szczególnie gdy nad spękaną warstwą znajduje się zwarty, monumentalny, jednorodny blok.
Proces wznoszenia jak i niszczenia nadal postępuje, ale jest długotrwały i przez to niezauważalny dla człowieka.

Skupisko Skalnych Grzybów znajduje się na północny zachód od miejscowości Batorówek w kierunku na Karłów. Chcąc obejrzeć dużą ilość tych formacji warto wybrać szlak żółty, który wiedzie wzdłuż garba z piaskowcowymi grzybami i basztami. Wzdłuż tego szlaku przez PNGS została wytyczona ścieżka edukacyjna.

https://www.pngs.com.pl/data/wydawnictwa/PrzewodnikSkalneGrzyby.pdf

23 km od Apartamenty Folwark Boguszyn

14 kwietnia 202314 sierpnia 2023

Torfowisko pod Zieleńcem – syberyjska tundra w centrum Sudetów

Torfowisko pod Zieleńcem stanowi jeden z najważniejszych rezerwuarów bioróżnorodności w polskiej części Sudetów, gdzie można spotkać wiele rzadkich i chronionych gatunków roślin, w tym relikty glacjalne jak brzoza karłowata. Unikatowy w skali kraju pomnik przyrody, doceniany już na początku XX w. Położony w sercu mniej popularnego pasma Gór Bystrzyckich, na zachodnim zboczu góry Bieść, na połaci w początkowym stadium na 157 ha, a obecnie ok. 270 ha. Istniejący tu rezerwat został utworzony w 1954 roku i według przewodnika „Sudety” K.R. Mazurski, Z. Martynowski (Warszawa, 1978 r.) początkowo miał nazwę „Rezerwatu Topielisko”. Na ten czas wg autorów rosły tu: żurawica błota, modrzewica zwyczajna, borówka bagienna, bażyna czarna oraz naturalnie występująca tu brzoza karłowata i sosna błotna jakże charakterystyczne dla terenu torfowiska wysokiego. Rosnące tu Torfowce, ich łodyżka stale rośnie na długość, tworząc ku słońcu nowe listki, które są zdolne do magazynowania dużej ilości wody podczas gdy jej dolne części stopniowo zamierają. Owe liście mają dwa rodzaje komórek, jedne odpowiedzialne są za proces fotosyntezy, inne zaś za gromadzenie wody, to stanowi podstawę całego biosystemu Torfowiska pod Zieleńcem, w którego skład wchodzą dwie misy „Topielisko” i „Czarne Bagno”. Torfowisko powstało dzięki specyficznemu podłożu – nieprzepuszczalnym skałom: marglom i piaskowcom osadzonym na gnejsach do tego poziome ukształtowaniu terenu powoduje że jest to miejsce praktycznie bezodpływowe. Istnieją przypuszczenia, że torfowisko jest reliktem epoki lodowcowej, Przez ok 8000 lat tworzył się tu niespotykany krajobraz, charakterystyczny dla syberyjskiej tajgi. Miąższość torfu, sięga tutaj ok. 8 metrów. Charakterystyczna dla tego miejsca roślinność to Brzoza Karłowata, Torfowce, których łodyżka stale rośnie na długość, a jej dolne części stopniowo zamierają, listki są zdolne do magazynowania dużej ilości wody. Torfowisko pod Zieleńcem leży dokładnie na wododziale, jeśli jakaś woda wypływa z torfowiska, to płynie albo do Bałtyku, albo do Morza Północnego. Ciekawostką florystyczną jest występowanie na terenie torfowiska roślin owadożernych tj. Rosiczki okrągło i długolistnej. Jednak największe wrażenie robi kwitnienie wełnianki pochwowatej, której kobierce rozściela przełom maja i czerwca.

Przez torfowisko przebiega ścieżka dydaktyczna, której szlaki znajdują się na usypanych dawno groblach i nowo powstałych drewnianych kładkach. W 1919 r. przy głównej grobli została wybudowana wieża widokowa o drewnianej konstrukcji, a ostatnia w 2007, która w 2020 roku została rozebrana. Drewniane konstrukcje wybudowane na drewnianym nośniku, który nazywany był dylami były i są bezpieczne, utrzymują konstrukcje na powierzchni mokradła. Licząca ok. 3 kilometry ścieżka edukacyjna prowadzi groblą, przez niezwykły las z pięknymi okazami kosodrzewiny oraz strumykiem o brunatnej barwie, barwie torfu. Miejsce to jest działem wodnym zlewni morza bałtyckiego i północnego. O wszystkich aspektach tego niesamowitego miejsca informują ustawione wzdłuż szlaku tablice, szlaku, który prowadzi przez imponujące torfowisko, piękne o każdej porze roku.

Trasa zaczyna się przy drodze do Zieleńca, gdzie znajduje się pierwsza tablica informacyjna. Tuż przy rezerwacie znajduje się niewielki parking. Przejście całego rezerwatu zajmuje około 1-1,5 h i jest przyjazne dla dzieci. Oprócz początkowego krótkiego, stromego podejścia, później jest już łatwo.

Więcej informacji: https://zieleniec.pl/artykul/zielenieckie-torfowisko/ oraz https://przyrodniczo.pl/rezerwaty-sudetow/torfowisko-pod-zielencem/

31 km od Apartamenty Folwark Boguszyn

22 marca 202314 sierpnia 2023

Kopalnia Uranu

Kopalnia Uranu w Kletnie.
Dawne mapy poniemieckie, w których posiadanie weszły wojska sowieckie, wskazywały tę lokalizację jako jedną z wielu, jako tę, która może dostarczyć pożądany na ten czas materiał do stworzenia bomby atomowej. W lipcu 1948 roku rosyjscy geolodzy, badając stare hałdy kopalni w Kletnie, odkryli podwyższone promieniowanie gamma. Jeszcze w tym samym roku Sowieci/ Rosjanie zaczęli prace przygotowawcze do eksploatacji złoża. Sudecki uran miał im posłużyć do budowy rosyjskiej bomby atomowej. W ZSRR – obecnie Rosji, tego pierwiastka nie było. Prace w Kletnie mogli prowadzić na mocy umowy między rządem PRL (Polska Rzeczpospolita Ludowa), a Związkiem Radzieckim zawartej w 1948 roku. Kopalnia działała w latach 1948-1953. Przez te lata wydobyto materiał na stworzenie 2 bomb (informacje przekazane przez przewodnika). Koszty związane z chorobami popromiennymi i śmiercią osób skazanych lub z wolnego wyboru zaangażowanych w wydobycie nie były brane pod uwagę.

Kopalnia Uranu to również miejsce wypiętrzania się płyt geologicznych oraz występowania miejscowych minerałów takich jak: fluoryt, ametyst, malachit czy baryt. Znajdziemy tam też skupisko wapieni pod nazwą Biała Marianna.
Bardzo ciekawe miejsce i ludzie – przewodnicy zaangażowani w swoją misję.

Dla osób, które zainteresowały się tematyką wydobycia uranu na terenach zachodniej Polski polecam fascynującą reporterska opowieść Filipa Springera Miedzianka Historia znikania. Autor przez dwa lata szukał odpowiedzi na pytanie: dlaczego miasteczko z siedmiowiekową tradycją po wejściu umarło, a ta powieść jest próbą rozwiązania tej zagadki. Tutaj temat powojennego, rabunkowego wydobycia uranu przez Rosjan jest zbieżny z historią kopalni w Kletnie.

Kopalnia w Kletnie jest również osnową wielowątkowej powieści Macieja Siembiedy Katarsis. W różnym czasie, różni bohaterowie, których losy dziwnie się przeplatają, spotykają się Lądku, Kletnie i miejscowej kopalni uranu.

43 km od Apartamenty Folwark Boguszyn